ไหว้อะไรบ้าง ทางศูนย์ข้อมูลมติชนมีคำตอบจาก หนังสือเทศกาลจีนและการเซ่นไหว้ เขียนโดย ถาวร สิกขโกศล ดังนี้
วันสำคัญที่สุดของเทศกาลตรุษจีนในเมืองไทยคือ “วันไหว้” ซึ่งเป็นวันสิ้นปีหรือตัววันตรุษ(ตัดปี) ตามปฏิทินจีน
การไหว้ตรุษจีนในไทย แต่เดิมมาไหว้ 3 เวลา คือไหว้เจ้าตอนเช้ามืด ไหว้บรรพบุรุษตอนสาย และไหว้ผีไม่มีญาติตอนบ่าย แต่ปัจจุบันมีคนไหว้ตอนบ่ายน้อย เกิดความนิยมไหว้เทพแห่งโภคทรัพย์ (ไฉ่ซิ้ง) ตอนห้าทุ่ม-เที่ยงคืนขึ้นมาแทน
การไหว้เจ้าตอนเช้ามืดนั้นจีนแต้จิ๋วทั้งในจีนและไทยเรียกเหมือนกันว่า “ไป๊เหล่าเอี๊ย” เหล่าเอี๊ย คำนี้ตามปกติหมายถึง “เจ้านาย” แต่จีนแต้จิ๋วใช้เป็นคำรวมเรียกเจ้าทั้งหมดอีกด้วย การไหว้เจ้าเริ่มไหว้ได้ตั้งแต่ยามจื่อ (ชวด 23.00-1.00 น.) ซึ่งเป็นยามแรกของวันจนถึงช่วงเช้าไม่ควรเกิน 09.00 น.
สถานที่ไหว้ ปกติในบ้านจะจัดไหว้ 2 ที่ คือ ที่หิ้งเจ้ารวมกับที่ตี่จู้ (เจ้าที่ในบ้าน) นอกจากนี้ยังมีเจ้าหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์อื่นอันเป็นที่เคารพตามท้องถิ่นและศรัทธาของคนอีกด้วย เช่น ศาลปุงเถ้าก๋ง แป๊ะกง ซึ่งเป็นเทพผู้คุ้มครองชุมชน ศาลเจ้าอื่นในชุมชน ศาลพระภูมิ บางคนไหว้แม่ย่านางรถของตนด้วย
ของไหว้ต่างกันไปตามสถานะของเจ้า ที่หิ้งเจ้ารวมเป็นเครื่องไหว้ชุดใหญ่มีของครบทุกอย่าง ขนมประเภทก้วยต้องมีขนมเข่ง และขนมถ้วยฟูเพราะเป็นของมงคลประจำเทศกาล กระดาษใช้หงึ่งเตี๋ยเป็นหลัก คอซี(ตั้วกิม)จะมีหรือไม่ก็ได้
ส่วนตี่จู้มีเหล้า ชา ซาแซ ข้าว ขนมเข่ง เป็นหลัก ของอื่นอาจลดลงได้ กระดาษใช้แต่หงึ่งเตี๋ย ไม่ต้องใช้คอซีเพราะเป็นเจ้าชั้นเล็ก ๆ ถ้าจะใช้กระดาษอื่นประกอบ ในเมืองจีนนิยมใช้ “โหงวโทวจี๊ – เงินแห่งแผ่นดินทั้ง 5 คือ จาก 4 ทิศและจุดศูนย์กลาง) เพื่อให้ท่านเรียกทรัพย์จากทั่วทุกสารทิศเข้าสู่บ้าน
เจ้าอื่น ๆ นั้นใช้เครื่องไหว้ตามประเพณีนิยมที่เคยทำกันมาในท้องถิ่นหรือครอบครัวของตนเป็นอันใช้ได้ ไม่จำเป็นต้องทำตามตำราที่กำหนดตายตัวซึ่งคนเขียนมักเอาเกณฑ์ของบ้านตัวเองมากะเกณฑ์คนอื่นไปด้วย
การไหว้บรรพชน จีนแต้จิ๋วเรียกว่า ไป๊กงม่า (ไหว้ปู่ย่า) ไป๊กงโจ้ว (ไหว้บรรบุรุษ) ไป๊เป่บ้อ (ไว้พ่อแม่) ปกติการไหว้บรรพชนในเทศกาลในถิ่นแต้จิ๋วนิยมจัดของไปไหว้ที่ศาลประจำตระกูล (สือติ๊ง-ฉือกาง) ซึ่งมีป้ายสถิตวิญญาณบรรพชนของหมู่บ้านตนรวมกันอยู่ทุกรุ่น แต่บางบ้านอาจมีศาลบรรพชนของครอบครัวตัวเองอยู่ที่ห้องโถงกลางในบ้าน ตั้งป้ายสถิตวิญญาณบรรพชน 5 ชั่วคนตั้งแต่รุ่นเทียด-ทวด-ปู่-พ่อ-ตัวเองไว้ด้วยกันก็มักจัดไหว้ที่บ้านของตน เฉพาะบรรพชน 5 รุ่นที่เรียกว่า “โหงฮกไหล” (ญาติในชุดไว้ทุกข์ทั้งห้า) ตามประเพณีนิยมทั่วไปจะไหว้บรรพชนของหัวหน้าครอบครัวขึ้นไป 3 ชั่วคน คือ พ่อ ปู่ และ ทวด
ในเมืองไทย การไหว้บรรพชนนิยมไหว้ขึ้นไป 3 ชั่วคน เรียกว่า “ไป๊กงม่า (ไหว้ปู่ย่า)” โดยไหว้ช่วงสายหลังจากกินอาหารเช้าเสร็จแล้วไปถึงเพล ของไหว้เป็นของใหญ่เหมือนไหว้เจ้า กระดาษไหว้ใช้กิมจั้ว (กระดาษทอง) เป็นหลัก คอซีหรือตั้วกิมไม่จำเป็นต้องใช้ แต่จะใช้ด้วยก็ไม่เป็นไร เครื่องกระดาษอื่นที่นิยมคือ เงินยมโลก (เหม่งจี๊)
ส่วนอ่วงแซจี๊ ไม่จำเป็นต้องใช้เลย เพราะเครื่องกระดาษชนิดนี้เดิมใช้ในพิธีศพเพื่อไถ่บาปอโหสิกรรมและส่งวิญญาณผู้ตายให้ไปเกิดใหม่ ต่อมาใช้ในพิธีทิ้งกระจาดและไหว้ผีไม่มีญาติในเทศกาลสารทจีน ไม่ใช้ไหว้บรรพบุรุษในเทศกาลตรุษจีน เพราะดูประหนึ่งท่านยังเวียนว่ายอยู่ในห้วงกรรม จนต้องใช้กระดาษนี้ไหว้อโหสิกรรมส่งให้ไปเกิดใหม่ คำ “อ่วงแซจี๊” แปลว่า “เงินส่งให้ไปเกิดใหม่” ไม่ใช่พาสปอร์ตไปสู่สวรรค์สุขาวดีอย่างที่เข้าใจผิดกันมากในปัจจุบัน
ตอนบ่ายไหว้ผีไม่มีญาติ ภาษจีนแต้จิ๋วเรียกว่า “ไป๊ฮอเฮียตี๋” แปลว่า “ไหว้พี่น้องที่ดี” เป็นคำเรียกการไหว้ผีไม่มีญาติอย่างสุภาพ เดิมทีไหว้ในเทศกาลสารทจีน แต่คนจีนในไทยนิยมไหว้ในเทศกาลตรุษจีนด้วย เพราห่วงใยว่ามีผู้ร่วมเผ่าพันธุ์กับคนที่มาตายในเมืองไทยอย่างไร้ญาติจะอดอยาก จึงเซ่นไหว้ให้เป็นพิเศษ
ปัจจุบันการไหว้ “ฮอเฮียตี๋-ผีไม่มีญาติ” ในเทศกาลตรุษจีน (รวมทั้งสารทจีน) เสื่อมคลายไปตามเงื่อนไขทางสังคมและค่านิยมของคน” แต่เกิดความนิยมไหว้ “ไฉ่ซิ้ง-เทพแห่งทรัพย์สิน” ขึ้นมาแทน
ชุดอ่านจีนรับตรุษจีน
ประวัติศาสตร์ การเมือง วัฒนธรรม ประเพณี
รับส่วนลด 15 % จากราคา E-Book
ตั้งแต่ 16 – 31 มกราคม 2566 ดาวน์โหลดได้ที่ : http://bit.ly/3iA9FQp
สามารถอ่านได้ทั้งระบบ ios และ Android ผ่าน Application
Ookbee, MEB, SE-ED, NAIIN, Hytexts, Google Play Books, Pinto E-book
