ช่วงโค้งสุดท้ายปลายปี พจนานุกรมออนไลน์ Merriam-Webster ได้ทำการจัดอันดับคำศัพท์แห่งปี และประกาศอย่างเป็นทางการว่า “Gaslighting” คือคำแห่งปี 2022 เนื่องจาก คำศัพท์นี้มีการค้นหาเพิ่มขึ้นถึง 1740% และผู้คนก็ให้ความสนใจตลอดทั้งปี
คำว่า Gaslighting ตามความหมายในเว็บไซต์ Merriam-Webster หมายถึง
“การบงการทางจิตใจต่อบุคคลหนึ่งเป็นระยะเวลานาน จนทำให้เหยื่อหรือผู้ถูกกระทำตั้งคำถามถึงความถูกต้องของความคิด การรับรู้ความจริง หรือความทรงจำ และมักนำไปสู่ความสับสน การสูญเสียความมั่นใจ และการเห็นคุณค่าในตัวเอง ซึ่งส่งผลกระทบต่อความไม่มั่นคงทางอารมณ์และจิตใจ ท้ายที่สุด เหยื่อก็ต้องหันมาพึ่งพาผู้กระทำผิดหรือผู้บงการ”
หรือพูดง่ายๆ ก็คือ “เป็นการปั่นประสาท การพยายามโน้มน้าว หรือเบี่ยงเบนความคิดและความรู้สึก จนอีกฝ่ายเกิดความสับสน สงสัยในตัวเอง และเกิดความรู้สึกผิด ทั้ง ๆ ที่ไม่ได้ทำผิดอะไร
โดยที่มาของคำว่า Gaslighting มาจากละครเวทีเรื่อง Gaslight ออกทำการแสดงในปี 1938
เนื้อเรื่องเกี่ยวกับชายคนหนึ่งได้พยายามทำให้ภรรยาของเขาเชื่อว่าตัวเธอเป็นบ้า ด้วยการแอบหรี่แสงไฟของตะเกียง และเมื่อภรรยาตกใจ ว่าทำไมแสงไฟถึงมืดลง ก็ได้หันไปถามสามี แต่สามีกลับตอบว่า “เธอคิดไปเอง” ซึ่งสามีก็ยังสร้างสถานการณ์อื่น ๆ อีกมากมาย ที่ทำให้ภรรยารู้สึกสับสน สูญเสียความมั่นใจ จนคิดว่าตัวเองเป็นบ้าจริง ๆ ท้ายที่สุดเธอก็ต้องพึ่งพาสามี และยอมทำตามทุกอย่างที่เขาต้องการ
แล้วสัญญาณอะไรบ้างที่บ่งบอกว่าเรากำลังโดน Gaslighting
1.เป็นฝ่ายเอ่ยคำขอโทษตลอดเวลากับทุกสิ่งทุกอย่าง
2.รู้ว่ามีบางอย่างผิดปกติ แต่ไม่รู้ว่าเพราะอะไร
3.สูญเสียความมั่นใจในตัวเอง
4.รู้สึกสับสน และสงสัยในตัวเอง
5.รู้สึกว่าตัวเองไม่ดีพอ เพราะพยายามใช้ชีวิตตามความคาดหวังและความต้องการของคนอื่น
6.รู้สึกผิดหวังในตัวเอง เพราะเมื่อก่อนเป็นคนแข็งแกร่งและกล้าแสดงออก แต่ตอนนี้กลายเป็นคนอ่อนแอและเฉยชา
วิธีรับมือกับการโดน Gaslighting
บุณยาพร อนะมาน นักจิตวิทยาประจำศูนย์ประเมินทางจิตวิทยา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้แนะแนวทางการป้องกันและระมัดระวังเมื่อเผชิญกับ Gaslighting ดังนี้
1.เว้นระยะห่าง ถอยห่างจากความรู้สึกสงสัยในตนเองที่ถูกทิ้งเอาไว้ให้ การเดินออกจากสถานการณ์เหล่านั้นหรือให้เวลาตนเองได้หายใจลึกๆ เพื่อผ่อนคลายและมีเวลาใช้ความคิด อาจช่วยให้เราสามารถทบทวนได้ว่ากำลังเผชิญหน้ากับสิ่งใด
2.เก็บหลักฐาน เพราะ Gaslighting มักทำให้คุณต้องสงสัยในตัวคุณเอง การเก็บหลักฐานของเรื่องราวต่างๆ ไว้นั้น จะช่วยให้คุณสามารถยืนยันกับตนเองและสถานการณ์ตรงหน้าได้ว่าความคิดของคุณไม่ใช่เพียงแค่ความคิดเห็นของคุณฝ่ายเดียว
3.ใช้มุมมองที่สาม มุมมองของคนที่อยู่ภายนอกสถานการณ์อาจช่วยให้คุณมองเห็นได้ชัดเจนขึ้นในเรื่องราวเหล่านั้น การอยู่ในสถานการณ์ที่มีการบีบคั้นทางอารมณ์ ย่อมทำให้มุมมองต่างๆ ของคุณแคบลงและไม่สามารถประมวลผลสถานการณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพเท่าที่ควร
4.ถอยห่างจากความสัมพันธ์ แม้จะเป็นหนทางที่ยากในการกระทำได้จริง แต่การเผชิญกับ Gaslighting ซ้ำๆ จนทำให้สูญเสียความเป็นตัวตนไปนั้นย่อมส่งผลเสียที่มากกว่า หากพบสัญญาณของการกระทำเหล่านั้น และพบว่าไม่มีหนทางอื่นใดที่จะแก้ไขได้ การจบความสัมพันธ์นั้นอาจเป็นหนทางที่ดีที่สุดในการหลีกให้พ้นและจบการทำร้ายทางจิตใจลง
นอกจากคำว่า Gaslighting แล้ว ก็ยังมีอีกหลายคำที่พจนานุกรมออนไลน์ Merriam-Webster เห็นว่ามีความน่าสนใจไม่แพ้กัน ได้แก่ Oligarch, Omicron, Codify, LGBTQIA, Sentient, Loamy, Raid, และQueen Consort
อ้างอิง : healthline , thehotline , psy.chula , merriam-webster , verywellmind , nbcnews , medium
